Door: Joost Jansen o.praem.

Als die vijgeboom daar nu niet was geweest? Hoe zou het verhaal dan gelopen zijn? Bij ieder van ons gebeuren soms onverwachte dingen. ‘Gelukkig dat jij daar was op dat moment toen ik het even niet zag zitten en je naar me wist te luisteren’, hoorde ik onlangs. Of als er een vangrail was geweest in die flauwe bocht van de A 58 bij Empel, dan waren Hebe en Sanne nog onder ons geweest. Voor Zacheüs, die gehate Zacheüs, was er gelukkig de vijgeboom waarin hij zich kon verstoppen. Was die Zacheüs dan gehaat? De toeslagenouders hebben waarschijnlijk geen prettige herinneringen aan onze Belastingdienst. Zacheüs inde belasting voor de Romeinen die het land Israël bezet hielden. De mensen waren zeker niet blij me deze Zacheüs. Alle reden voor hem om zich te verstoppen. Hij is iemand aan de rafelrand van onze samenleving. Dat zijn er velen vandaag…

Gelukkig was er die vijgeboom om zich te verstoppen. Nieuwsgierig was Zacheüs wel. Hij wilde die Jezus zien, Jezus die bekend stond om zijn non-conformistisch optreden. Jezus die de onvoorstelbaarheid van de liefde belichaamde. Want liefde is onvoorstelbaar, doet je soms gekke dingen doen. Echte liefde heeft iets avontuurlijks. Zacheüs heeft ook iets avontuurlijks. Dat kan slecht uitpakken door zich als jood met de bezetter in te laten, het kan ook de goede kant opgaan door snel Jezus vooruit te lopen en in een vijgeboom te klimmen.

Wanneer joden in die tijd het woord ‘vijgeboom’ hoorden, moesten ze altijd aan hun Tora denken, die leefregel van God de Heer door Mozes aan het volk gegeven. Een vijgeboom heeft grote bladeren, vijfvingerige bladeren. Joden zien hierin een verwijzing naar de vijf boeken van Mozes die samen de Tora vormen: Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri, Deuteronomium. Zacheüs klom die vijgeboom in. Klom hij ook de Tora in? Heeft Jezus dit misschien vermoed? Jezus zoekt met zijn blik in de boom en vindt Zacheüs. Wij hebben het vaak over Godzoekers en dan bedoelen we mensen die door meditatie, gebed en een eerlijke levenshouding diepgang in hun leven willen vinden: God zoeken. We staan niet voldoende stil bij het feit dat – zo geloof ik – God ook zoekt naar de mens. Dat deed hij al bij Adam: Adam, waar ben je? En Adam had zich verscholen in de struiken omdat hij zich schaamde. Zacheüs verschuilt zich in een vijgeboom. Ik denk dat ook hij zich schaamde. In de ontmoeting met Jezus, deze mens van God, voel je ‘aan je water’ dat je niet zuiver op de graat bent. Zacheüs kwam in beweging, rende zelfs. Het is nu of nooit zal hij gedacht hebben. Nu gebeurt er een wonder: Zacheüs: je hoeft je niet te verschuilen, je mag er zijn, kom naar beneden, ik wil bij je zijn, in jouw huis. Hemel! In Zacheüs’ huis te gast zijn. Dat huis dat gebouwd is met het geld dat hij afgeperst heeft. Dat huis dat macht uitstraalt, de macht van het geld. We merken dat Jezus alle conventies doorbreekt, daarvoor is Hij tenslotte onder ons gekomen, zo geloof ik. Hij doorbreekt de macht van het kwaad en verzoent wat onverzoenlijk is. Concreet bij deze Zacheüs die zich uitput in goede bedoelingen, herstelbetalingen en zo. Het belangrijkste is dat hij zich heeft laten vinden.

Er zijn veel zacheüssen vandaag, mensen die opgesloten zitten in hun geld, of verblind zijn door hun zucht naar geld, zo sterk dat hun beslissingsvermogen verkleind wordt. Zien wij ze? Misschien hebben ze zich uit schaamte verstopt. In een vijgeboom, of elders? Zien wij ze zoals die Jezus Zacheüs heeft gezien en zich toevertrouwd heeft aan zijn gastvrijheid? Jezus nam een groot risico. Maar het is wel de risico van toenadering, van verbinding, van liefde.