Door: Joost Jansen o.praem.

Help, ik weet niet waar ik beginnen moet. Het is als bij een kamer waar het een grote puinzooi is. Waar beginnen? Ik word dan eerst even stil, haal diep adem en dan begin ik maar met wat voor handen is. Eerst de grote dingen en dan de ‘finetuning’. Zo iets gebeurt me nu ook bij dit lange evangelie: er staat wel heel veel! Het is wellicht teveel. Waar beginnen?

Jezus houdt van zijn traditie, die grote graanschuur aan wijsheid waaruit Hij rijkelijk zijn voeding haalt. Maar niet slaafs. Dit is al heel wat. Deze houding van Jezus leert mij, leert ons, dat door onze voorouders ons een grote rijkdom is overgedragen. Hoe zou ik bijna automatisch een kruisteken slaan als ik het niet thuis van mijn vader en moeder heb afgekeken? Niet omdat het moest, maar omdat het onderdeel uitmaakte van een ervaring van veiligheid en geborgenheid. Natuurlijk waren er regels, ook regels ten aanzien van de kerk en geloofsuitingen, maar ze maakten deel uit van een groter geheel. En ik leerde om het weer anders te doen dan de generatie daarvoor. ‘Gij hebt gehoord dat tot de voorouders is gezegd… en ik zeg u…’ Die manier van omgaan met Traditie houdt Jezus ons vandaag voor. Wij mogen, wij worden gevraagd, het ook te doen. En dat is niet altijd eenvoudig.

U hebt begrepen in alle uitwijdingen rond de geboden in dit stukje uit zijn Bergrede dat Jezus van buitenkant naar binnenkant gaat, van uiterlijke observantie naar een reactie vanuit je hart. Alleen dat al is een hele opgave en kost vaak kruim. Want klakkeloos opvolgen van voorschriften geeft ogenschijnlijk zekerheid. Niemand kan je dan wat verwijten. Je hebt toch gedaan wat je geacht wordt te doen? Maar als nu eens twee voorschriften, twee geboden met elkaar botsen? Een bekende psychiater die een kwalijke ziekte onder de leden heeft, is een gelovig mens, hij plaatst zich in de traditie van Jezus, maar verklaart ook openlijk dat de laatste stap euthanasie zal zijn. Hij heeft als arts de eed van hippocrates afgelegd, hij kiest dus voor leven en tegelijkertijd wil hij niet door verstikking om het leven komen. Het gebod tot leven en het gebod tot niet moedwillig doden botsen hier. Een duivels dilemma.

Ja, het dilemma is ‘duivels’, dat wil zeggen: het strooit zand tussen de radertjes van onze feilloze redeneringen. Want de duivel is de verstoorder, hij die roet in het eten gooit. We staan op een gegeven moment met lege handen. Hoe maak je de juiste keuze, hoe onderscheid je de Geest, Gods goede Geest, in alles, ook als je voor een duivels dilemma staat? Ik ken maar één weg en Paulus in de tweede lezing wijst hierop: je hart biddend openhouden, in de stilte van het gebed. Onlangs vertelde iemand dat paus Franciscus bij belangrijke beslissingen, ze hebben dan al alle kanten van het onderwerp bekeken, tien minuten totaal stil is. Dan zegt hij: laten we het zo aanpakken, in die richting besluiten. Dat is leidersschap met empathie, met invoeling voor complexe gehelen, duivelse dilamma’s.  ‘Gij hebt gehoord dat tot de voorouders is gezegd… en ik zeg u…’. Dan maak je een gefundeerde keuze.

Ons persoonlijk leven, het leven in familie, in gemeenschap, in een land, in een grote wereld: ons bestaan is opgebouwd door ontelbare keuzes, kleine en grote. Vaak kunnen we niet terugvallen op gevestigde patronen, want dat brengt louter stilstand, status quo. Er moet gehandeld worden. We worden uitgedaagd om een volgende stap te zetten: en ik zeg u…, en wij zeggen op dit moment… We bouwen voort op de wijsheid van hen die ons deze wijsheid hebben overgedragen zoals onze twee Theo’s die we in deze dagen aan de aarde toevertrouwen ons wijsheid hebben nagelaten. Luisteren naar wat ons voorgegeven is, onderscheiden, stil worden en dan de keuze maken. Vervolgens mogen we erop vertrouwen dat God deze keuze zegent. Zijn Geest, duurzaam onderscheiden, is ons nabij. Het gaat toch om zijn dynamiek in deze wereld?