Museum van verbroken relaties

Zoveel woorden, rituelen en ceremoniën we hebben om de start van een liefdesrelatie te vieren, zo weinig zijn er voorhanden om het einde van een relatie te begeleiden. Ralf Bodelier arriveerde op zijn ‘omgekeerde kruistocht’ in Zagreb, de enige stad ter wereld met een ‘Museum van verbroken relaties’.

Door: Ralf Bodelier | Foto boven: Pixabay | Onderstaande foto’s: Ralf Bodelier

In de Kroatische hoofdstad Zagreb stopte vorig jaar december mijn ‘omgekeerde kruistocht’ van Jeruzalem naar Bouillon. In hetzelfde Zagreb startte ik hem deze zomer weer op. Toeristen kom je hier amper tegen. Die gaan liever naar een resort aan de kust dan naar deze parel uit het Habsburgse Rijk. Want een parel, dat is Zagreb natuurlijk. Het is een al even mystieke stad als Praag of Krakow. Met trammetjes die door nauwe straten rommelen, een kabelbaantje dat naar de bovenstad leidt en een bergmassief dat al dat moois naar het noorden toe afgrenst.

In die bovenstad bevindt zich een klein museum met de intrigerende naam ‘Museum van verbroken relaties’. Die relaties zijn voornamelijk op de fles gelopen liefdesrelaties. Maar het zijn ook relaties die verbroken werden door ziekte of dood. In de vitrines vind je voorwerpen die op het eerste gezicht betekenisloos zijn: een trouwjurk, een oude fiets, een boek, een gloeilamp van 40 Watt. Ze komen uit alle hoeken van de wereld en zijn zonder uitzondering geschonken aan het museum. Wat die voorwerpen betekenis geven zijn de verhaaltjes die ernaast hangen.

De trouwjurk, bijvoorbeeld, werd ooit aangeschaft door een jonge vrouw uit Istanboel. Een week voor het huwelijk werd haar grote liefde opgeblazen tijdens een terroristische aanslag. Ze schonk de jurk aan het museum, samen met haar verdrietige verhaal. De gloeilamp stond op het punt te worden ingedraaid in Johannesburg. Terwijl een jonge man met het ding op een stoel klom, gaf zijn geliefde hem de bons. Vijf minuten later stond hij op straat, de gloeilamp nog in zijn hand. De vitrine met het Engelse boek ‘Ik kan je slank maken’ is de meest grappige. De tekst begint als volgt “Dit boek kreeg ik van mijn ex-verloofde. Moet ik nog meer vertellen?”

Liefde van God
Ik twijfelde even of ik in Berne wel moest schrijven over liefdesrelaties. Het is bepaald geen dagelijks onderwerp in kerkelijke kringen, laat staan dat de bewoners van kloosters en abdijen er werk van maken. Wanneer christenen het hebben over liefde denken ze eerder aan de liefde van God voor de mens, de liefde van ouders voor hun kinderen of de broederlijke liefde tussen mensen onderling. Maar liefdesrelaties, romantiek, verleiding, erotiek, lust en seks…, het soort liefde waar aan de lopende band films over worden gemaakt, romans over worden geschreven en dat ons nogal eens uit de slaap houdt: daarover hebben we het in kerken en kloosters heel wat minder.
Deze desinteresse voor wat we vandaag de romantische liefde noemen begint al in het Nieuwe Testament. In het boek komt geen enkel liefdesverhaal voor. In de Hebreeuwse bijbel daarentegen wemelt het er nog van: Adam & Eva, Abraham & Sarah, Isaac & Rebecca, Jacob & Rachel, Samson & Delilah, het Hooglied, et cetera. Maar wanneer Paulus zich in het Nieuwe Testament aan het onderwerp waagt, is het resultaat nogal bloedeloos. Liefde, zinnelijkheid en tussenmenselijk genot zijn volgens Paulus een kwestie van heidense immoraliteit. Ze moeten daarom vooral worden vermeden: “Dus ik zeg tegen degenen die niet getrouwd zijn en tegen weduwen: het is beter om ongehuwd te blijven, net als ik. Maar als ze zichzelf niet kunnen beheersen, moeten ze doorgaan en trouwen. Want het is beter om te trouwen, dan om niet te trouwen en aldoor aan niets anders dan seks te kunnen denken” (1Kor.7,8).

Vrijgezellenfeestjes
Wanneer mensen eenmaal getrouwd zijn mogen ze van Paulus weer niet scheiden. Ook niet om, net als Paulus zelf, weer ongehuwd door het leven te gaan. Of Paulus vreest dat zij dan opnieuw aan seks beginnen te denken vermeldt hij niet. Toch eindigen relaties net zo vaak als dat ze beginnen. Soms omdat een of beide geliefden weer hun eigen gang wil of willen gaan, dan weer is het dood die de relatie verbreekt.

Het ‘Museum van verbroken relaties’ is, voor zover ik weet, het eerste en enige museum over dit onderwerp. Het werpt ook een ander licht op onze kapotte relaties. Ja, het laat ons überhaupt nadenken over het stoppen ervan. Vreemd genoeg heb je tal van woorden, rituelen en ceremonies om de start van relaties te vieren – van kaarten met hartjes en vrijgezellenfeestjes tot de inzegening van een huwelijk – maar zoiets bestaat niet rond het beëindigen ervan. Terwijl deze ervaring doorgaans veel ingrijpender is.

Destructief
Geen wonder dat er een hele hulpindustrie op gesprongen is. Met therapieën en zelfhulpboeken bieden ze tal van tips en methodes om zo snel mogelijk over ellende heen te komen. Ze leren je om je oude relatie te vergeten en stomen je weer klaar voor een nieuwe liefde. Hoe goedbedoeld en populair deze therapieën en hulpboeken ook zijn, in wezen zijn ze destructief. Wellicht lukt het je om met deze hulp je liefdesverdriet te verminderen en je weer open te stellen voor een nieuwe liefde. Maar door zo in te zetten op het vergeten van de oude liefde vernietigen ze ook al die mooie en waardevolle aspecten uit die voorbije relatie.

Het ‘Museum van verbroken relaties’ bepleit een constructieve benadering. Wie bij het museum een boek, een gloeilamp of trouwjurk met bijbehorend verhaal inlevert, is niet bezig met vergeten, maar schept iets nieuws. Eerst moest de Turkse bruid tot het besluit komen om haar bruidsjurk af te staan. Vervolgens moest ze het ding uit de kast halen en inpakken, nadenken hoe ze hem in Zagreb zou krijgen en lang sleutelen aan de tekst die uiteindelijk naast de jurk kwam te hangen. Dat gold zeker ook voor de dikke Engelse vrouw die van haar ex-verloofde een handleiding kreeg om dun te worden. Zij wist de tekst zo te formuleren dat ze er zelf om kon lachen. Wie zijn persoonlijke verdriet weet op te tillen tot een museumstuk, plaatst het bovendien in een context van verhalen uit de hele wereld. Daarmee beseft hij of zij dat men niet de enige is die dit overkomt. Ook in de wereld van liefdesrelaties is gedeelde smart uiteindelijk halve smart!

Ralf Bodelier is filosoof, docent, journalist, schrijver, debatleider en gastspreker. 

Bent u door het lezen van dit artikel, dat eerder werd geplaatst in BERNE (najaar 2021), geïnteresseerd geraakt in BERNE, vraag dan een abonnement aan bij: secretariaat@abdijvanberne.nl. Of bij het secretariaat van de Abdij van Berne, Abdijstraat 49, 5473 AD in Heeswijk. Losse exemplaren vindt u ook in boek- en abdijwinkel van Berne Media/in de Abdij van Berne in Heeswijk-Dinther/Tilburg/priorij De Essenburgh/Sint-Catharinadal en in de verschillende parochies van de Norbertijnen.