Corona maakte ons niet ongelukkig

Hoe gelukkig zijn we? Wanneer geluk onze welvaart, onze vrijheid en onze gezondheid weerspiegelde, dan zouden we nog maar zelden zeuren, klagen en mopperen. Want wat gingen we er de afgelopen vijftig jaar op vooruit. Vergeleken met onze grootouders kenden we geen oorlog, geen honger en geen sterfte meer door polio, tuberculose of pokken. Ons besteedbare inkomen verdubbelde. Onze huizen werden groter, steviger en comfortabeler. We kregen pocketmatrassen en supersnelle treinen, internet en gratis telefoongesprekken. We werden slimmer en we eten lekkerder, gezonder en gevarieerder. En we gingen reizen. Eerst in Nederland, vervolgens naar Spanje en Griekenland. Binnenkort gaan we weer – corona volente – naar Turkije en Thailand.

Door: Ralf Bodelier

Die vooruitgang vind je terug in één getal: onze levensverwachting. Een baby, geboren in 1972, mocht verwachten om 74 jaar te worden; een baby die wordt geboren in 2022 mag op 91 jaar rekenen. We kregen er in die halve eeuw dus 17 jaar bij. En voor wie van het leven houdt, is dat meer dan fantastisch. In die 17 extra levensjaren zie je alles terug: dalende kinder- en moedersterfte, betere gezondheidszorg, minder vervuiling van lucht en water, gezonder voedsel, kortere werkdagen, afnemend geweld, veiligere auto’s en betere wegen.

Aan ons gemopper en geklaag lees je het niet af, maar die hoge welvaart bevordert wel degelijk ons hoge welzijn. Sinds de jaren ’90 van de vorige eeuw noemen 88 van de 100 Nederlanders zich onverminderd gelukkig. En welvaart is de belangrijkste verklaring. Rijkere mensen zeggen vaker dat ze gelukkiger zijn dan armere mensen. De geluksniveaus in welvarende landen zijn hoger dan in arme landen. En in landen met aanhoudende economische groei stijgt ook het aantal mensen dat zegt gelukkig te zijn. Omgekeerd is het niet anders. Hoe armer mensen zijn, hoe minder gelukkig. Wanneer het ergens aan geluk ontbreekt, dan is het in landen als Rwanda, Zimbabwe of Afghanistan. Daarentegen is Nederland een van de rijkste én een van de gelukkigste landen ter wereld. Het rijke Europa is bovendien het gelukkigste continent ter wereld. Al deze gegevens komen uit het ‘World Happiness Report’.

Materialisme en decadentie
Kun je geluk wel direct in verband brengen met toenemende welvaart? Horen we niet doorlopend dat juist die welvaart gepaard gaat met een toenemend individualisme, materialisme en consumentisme? Leidt welvaart niet tot decadentie, de teloorgang van traditionele gemeenschappen en – vooral – de ondergang van kerken, geloofsgemeenschappen en religie in het algemeen? En brengt dat allemaal niet meer eenzaamheid, meer depressies en meer zelfmoorden met zich mee? Inderdaad horen we dat vaak. In duizenden krantenartikelen staat dat rijke landen een ‘eenzaamheidsepidemie’ doormaken. Gelukkig klopt dat niet. Hoe ze ook zoeken, serieuze wetenschappers vinden geen toename in eenzaamheid. In ‘All the lonely people’ zongen de Beatles over de eenzaamheid van Eleanor Rigby en Father McKenzie. Vandaag zouden ze elkaar vinden op social media. Al evenmin lijkt er een toename in depressies, angst of zelfmoorden. In 2020 sloegen 10,5 van de 100.000 Nederlanders de hand aan zichzelf. Dat was exact hetzelfde percentage als in 1958. In de tussenliggende jaren zaten we daar soms enigszins onder, soms weer wat boven. Maar veel veranderde er niet. Het werkelijke probleem is dat we er, mét al onze welvaart, niet in slagen om meer mensen voor zelfdoding te behoeden.

Corona en geluk: een veelzijdig verhaal
Toen was er corona! En nu we twee jaar verder zijn, is het tijd voor de vraag: “Wat betekende corona voor ons geluk? Maakte corona ons ongelukkiger?” Het intuïtieve antwoord is: “Uiteraard maakt corona ons ongelukkig. Zes miljoen doden, 330 miljoen zieken, angst voor besmetting, de ene lockdown na de andere en polarisatie rond vaccinaties. Zo een pandemie moet wel een forse aanslag zijn op ons welbevinden. Op het eerste gezicht lijkt dat te kloppen. In Nederland zien de cijferverzamelaars van het CBS bij ongeveer een kwart van de bevolking meer angst, somberheid en stress. Een op de zeventien begon meer alcohol te drinken. Een op de drie beweegt minder en een op de vijf eet vaker ongezonde snacks en tussendoortjes. En toch is dat niet het hele verhaal. Want op een forse groep mensen heeft de coronapandemie juist een gunstige uitwerking. Ik ben een van hen. Ook al was ik flink ziek van corona, ben ik dagen beroerd van de vaccinaties en schopte het virus ook mijn leven in de war! Toch hoor ik bij de een op de twaalf Nederlanders die juist mínder stress ervaart, bij de een op de acht mensen die mínder alcohol drinkt en bij de een op de zeven die juist méér is gaan bewegen.

Jongeren en alleenstaanden
Corona maakt sommigen ongelukkiger, terwijl anderen zich juist gelukkiger voelen. De minst gelukkigen vinden we onder jongeren en alleenstaanden: zij ervaren de meeste eenzaamheid, angst en somberheid. Vooral zij begonnen minder te bewegen en slechter te eten. De coronapandemie gaf hun mentale gezondheid daadwerkelijk een klap. Geen wonder dat het aandeel jongeren dat zelfmoord pleegt de afgelopen twee jaar is gestegen, terwijl dat bij andere leeftijdsgroepen is gedaald. Wanneer we onze zorg ergens op moeten richten, dan is het op hen.

Op het geluk van de overgrote meerderheid daarentegen heeft de pandemie veel minder vat. Hun leven veranderde weliswaar, maar het bleek amper te verslechteren. Volgens het CBS gaat het grosso modo nog steeds goed met ons. Zelfs al geven meer jongeren en alleenstaanden aan dat ze zich ‘mentaal slechter voelen’, dan nog betekent dat niet dat we met zijn allen nu ongelukkig, somber en angstig zijn. Wereldwijd is het niet anders. Onlangs bracht het ‘World Happiness Report 2021’ verrassend nieuws. Ondanks de pandemie bleef het geluksgevoel in de 95 landen die het rapport onderzocht ongeveer hetzelfde. Het verraste ook de onderzoekers. En dat gold dus ook voor Nederland. Wij blijven een gelukkig land, al blijft het interessant om je af te vragen waarom we nog steeds zoveel zeuren, klagen en mopperen. Het is speculeren, maar waarschijnlijk raken we telkens weer gewend. Zoals het oog went aan het licht, zo wennen we zowel aan onze welstand als aan ons geluk. Het zou goed zijn wanneer we dat wat vaker beseffen!

Ralf Bodelier is filosoof, journalist en spreker.

Bent u door het lezen van dit artikel, dat eerder werd geplaatst in BERNE (lente 2022), geïnteresseerd geraakt in BERNE, vraag dan een abonnement aan bij: secretariaat@abdijvanberne.nl. Of bij het secretariaat van de Abdij van Berne, Abdijstraat 49, 5473 AD in Heeswijk. Losse exemplaren vindt u ook in boek- en abdijwinkel van Berne Media/in de Abdij van Berne in Heeswijk-Dinther/Tilburg/priorij De Essenburgh/Sint-Catharinadal en in de verschillende parochies van de Norbertijnen.