Nieuw IPCC-rapport: opwarming wordt zichtbaar en voelbaar

Woensdag 6 oktober zal Luc Vankrunkelsven in de Abdij van Berne te Heeswijk-Dinther een lezing verzorgen in het kader van Berne Anders. Luc is norbertijn van Averbode, woont in Brussel en deels in Brazilië. Vanuit die spreidstand schreef hij 11 boeken over de relatie Brazilië-Europa. De werken zijn uitgegeven door Dabar-Luyten en verkrijgbaar in de boekhandel van de abdij. Luc stichtte 32 jaar geleden Wervel, een beweging voor een gezonde landbouw, en is ambassadeur van de Vlaamse Grootouders voor het klimaat.

Alarm
De klimaatwetenschappers zijn al decennia voorzichtig geweest in hun voorspellingen, maar deze keer slagen ze écht wel alarm. Hun boodschap werd ook meer beluisterd, omdat ze aankomt in de context van nooit geziene overstromingen in België, Duitsland, Nederland, China, Verenigde Staten (vooral New York/Nieuw Amsterdam) en branden in de permafrostgebieden van Siberië, West-VS met vooral Californië, Griekenland en Turkije. Eigenlijk is de lijst van rampen ellenlang.

Op de klimaattop van 2015 werd afgesproken om wereldwijd maatregelen te nemen om onder de 1,5° opwarming te blijven. Maar ja, we zitten nu al net boven 1° opwarming en dat heeft al deze desastreuze gevolgen. En het ziet er naar uit dat we eerder bij 3° of 4° uitkomen, tenzij nu drastische beslissingen genomen worden. Tot 2030 hebben we de tijd om op vele terreinen anders te gaan leven. Het gaat niet om één grote maatregel, maar om een hele set aan veranderingen die moeten doorgevoerd worden: vervoer, isolatie van huizen, minder dierlijke eiwitten eten en meer plantaardige, nieuwe vormen van energie-opwekking, etcetera.

Minder vlees eten
Om even op die ‘dierlijke eiwitten’ door te gaan. In België is 2/3 van de proteïnen die we tot ons nemen van dierlijke oorsprong. In Nederland, zuivel- en vleesland, zal dat niet meteen anders zijn. Wervel is geen vegetarische beweging, maar we thematiseren wel voortdurend dat we naar minder vlees, zuivel, vis en eieren moeten. Er zijn tal van plantaardige eiwitbronnen die nog kunnen verkend worden. Met het ‘Gat van Rotterdam’ is Nederland, na China de grootste importeur van overzeese soja. Veel van die soja komt van de Braziliaanse Cerrado. Met zijn 2 miljoen km2 is het een verzameling van heel oude ecosystemen van meer dan 45 miljoen jaar oud. In Europa wordt voortdurend op het belang van de Amazone gewezen, maar deze is zich pas na de laatste ijstijd, zo’n 10.000 jaar geleden, beginnen ontwikkelen. De Cerrado is een savanne met een omgekeerd bos (meer biomassa aan wortels onder grond dan grote bomen boven de grond). Samen met de grassen en struiken zorgen zij voor een miljoenen jaren doorsijpeling van water. Daardoor is er een onderaardse zee (vooral de Aquífero Guarani) ontstaan, waaruit de belangrijkste rivieren van Latijns-Amerika ontspringen. Zelfs 50 % van de Amazonerivier komt uit de Cerrado. De savanne met zijn eeuwenoude wortels houdt veel koolstof vast. Dus heel belangrijk voor de klimaatopwarming, maar 54 % van de Cerrado is al vernietigd: vooral voor soja richting Europa en China. Voor onze kippen, varkens, runderen en ja, zelfs vissen in aquacultuur. We hebben dus een grote verantwoordelijkheid. In ons bord en in de landelijke politiek en economie kunnen we dus mee beslissen over het aantal graden dat onze aarde opwarmt. Vooral ook wereldwijde politiek en afspraken zijn levensnoodzakelijk. Daarom is het najaar zo belangrijk. Eind oktober komt er in Glasgow een opvolging van het klimaatakkoord in Parijs. In China is er een VN-conferentie over biodiversiteit. Klimaatverandering en biodiversiteitsverlies zijn met elkaar verbonden. Van de 8 miljoen planten en dieren die we kennen, dreigen binnen enkele decennia 1 miljoen uit te sterven. Gelukkig is ook de Europese Commissie in beweging gekomen met de ‘Green Deal’  om onze uitstoot te verminderen en met de ‘Farm to Fork’ strategie om de landbouw te verduurzamen.

Hoop?
Ik ben eerder pessimistisch wat de toekomst betreft, maar er is nog hoop. Vaclav Havel maakt een interessant onderscheid tussen gemakkelijk en soms oppervlakkig optimisme en de veel diepere hoop. Daarom wil ik graag met zijn tekst eindigen. Na een toespraak in Brazilië laat ik het meestal voorlezen door één van de aanwezigen.

Hoop

Diep in onszelf dragen wij hoop;
als dat niet het geval is, is er geen hoop.
Hoop is een kwaliteit van de ziel
en hangt niet af van wat in de wereld gebeurt.
Hoop is niet voorspellen of vooruitzien.
Het is een gerichtheid van de geest,
een gerichtheid van het hart,
voorbij de horizon verankerd.
Hoop in deze diepe en krachtige betekenis
is niet hetzelfde als vreugde omdat alles goed gaat
of je bereidheid je in te zetten voor wat succes heeft.
Hoop is ergens voor werken omdat het goed is,
niet alleen omdat het kans van slagen heeft.
Hoop is niet hetzelfde als optimisme,
evenmin de overtuiging dat iets goed zal aflopen,
wel de zekerheid dat iets zinvol is ongeacht het resultaat.

Vaclav Havel (1936-2011), schrijver, ex-president van Tjechië

Luc is ook medestichter van het Vlaamse Ecokerk. Van 1 september tot 4 oktober loopt de scheppingsperiode. Daarom lanceerde de abdij van Averbode op 1 september deze podcast: https://netrv.be/ecokerk/ecokerk-3/715-averbode-podcast.