Die zeldzaam zachte stem in mijn ziel

Ik hield van je zo’n lange tijd
Deze liefde was mijn doel
Het verandert niets aan wat ik voel
En ik geloof niet dat de tijd
Ooit rust zal brengen in mijn geest
Er is niets dat
Er is niets dat
Niets dat liefde geneest
Ik liep door een lege kerk, ik kon nergens anders heen
Toen een zeldzaam zachte stem in mijn ziel verscheen
Ik hoef geen vergeving voor wat de liefde doet
Het staat geschreven in de boeken
Het staat geschreven daar in bloed
Ik hoor het van de engelen, van boven nog het meest
Er is niets dat
Er is niets dat
Niets dat liefde geneest

(uit ‘Ain’t No Cure For Love’ van Leonard Cohen. Vertaling: Alex Roeka)

Dit zijn twee coupletten uit een lied van Leonard Cohen, de Canadese dichter en zanger die vorig jaar op tweeëntachtigjarige leeftijd overleed. Hij heeft de tekst geschreven in de tijd dat het Aidsvirus razendsnel veel slachtoffers maakte. Heel wat mensen raakten besmet toen ze met hun liefdespartner onveilige seks hadden. Deze actualiteit was toen de aanleiding voor een liedtekst die veel verder en dieper raakt. Het heeft iets van een moderne psalm waarin menselijke en goddelijke liefde hand in hand gaan.

Door: Frank Kazenbroot

Ik word geraakt door deze woorden. Waarom? Omdat er zoveel levenservaringen in worden samengebald. Het belangrijkste thema is de liefde. Ik geloof dat de zin van mijn leven is om een mens te worden die liefde kan geven en ontvangen. Liefdevol zijn is het doel, zou je kunnen zeggen. Maar voor een mens is dat nog niet zo gemakkelijk om te bereiken. Want heel gauw gaat het om een of andere reden fout. Nu ben ik gelukkig gezegend geweest met ouders die hun liefde aan hun kinderen wisten door te geven en toch heb ik in de loop van mijn leven heel moeilijke periodes doorgemaakt, waarin mijn liefde om de een of andere reden op de proef werd gesteld. Dat doet pijn. Het rare is dat liefde ook veel pijn met zich mee kan brengen. Om een liefdesverbintenis duurzaam te houden moet een mens de pijn aanvaarden die erbij hoort. Er zijn meer voorbeelden te geven. Je kunt verliefd op iemand worden terwijl diegene onbereikbaar voor je blijft. Dat doet pijn. Of een liefdesrelatie kan ophouden te bestaan met een pijnlijke scheiding als gevolg. Of je verliest je geliefde door ziekte of door dood. Het zijn pijnlijke ervaringen die bij de liefde horen.

Wat ik heb moeten leren is dat er een groot verschil bestaat tussen liefde die op mezelf is gericht, dus in wezen egoïstisch is, of liefde die gericht is op de ander. Egoïstische liefde zit gevangen in de behoeftes en de angsten van het ego en dat geeft al gauw problemen. Liefde die gericht is op de ander geeft veel meer ruimte en zal vruchtbaarder zijn. Maar ook de belangeloze liefde kent zijn pijnlijke momenten. Als ik om me heen kijk zie ik veel mensen tobben met de liefde omdat de egoïstische en de belangeloze liefde elkaar in de weg zitten. Ik ken mensen die minder gelukkig waren dan ik en in hun verleden al veel liefde te kort zijn gekomen. In hun verdere leven lukt het maar niet om het verlangen naar liefde in goede banen te leiden.

‘En ik geloof niet dat de tijd ooit rust zal brengen in mijn geest’. Deze zin uit het lied komt in wezen heel dicht bij de beroemde uitspraak van Augustinus in zijn Belijdenissen: “Rusteloos blijft ons hart totdat het zijn rust vindt in U.” Terwijl we verlangen naar een rustige geest, kan het altijd wel weer gaan spoken. Tenminste: zo ervaar ik het wel. Ook al lees ik regelmatig zelfhulpboekjes die me een kalme geest beloven, ook al mediteer en bid ik op zijn tijd, een vervelende ervaring kan mijn innerlijke rust gemakkelijk verstoren. Door de tijd heen heb ik heel wat dagen en nachten piekerend en tobbend doorgebracht. Zo gaat dat en misschien is dat wel een van de redenen waarom ik een religieuze mens ben gebleven; ik verlang naar een innerlijke rust die alleen de Eeuwige mij kan schenken. De stilte opzoeken in een lege kerk kan in zo’n geval heel vruchtbaar zijn. In de stilte kan de ziel zich openen zodat die zeldzaam zachte stem van God verschijnt.

Ik vind het erg mooi dat Leonard Cohen dit lied zong tijdens zijn concerten voor een seculier publiek. Hij durfde het aan om bruggen te bouwen tussen de rijkdom van religieuze tradities en de geseculariseerde en buitenkerkelijke mens. Hij verwijst naar de oude boeken waarin geschreven staat dat de Liefde al je fouten vergeeft. Hij weet dat er in die boeken mensen aan het woord komen die geleden hebben uit liefde, het is met bloed geschreven. Hij heeft het gehoord van de engelen, de boodschappers van de goddelijke liefde van boven.

De ervaring van het menselijke onvermogen om lief te hebben kan verzacht worden door de ervaring dat er een goddelijke liefde is die alles vergeeft en voltooit. Die liefde laat zich niet kapot maken door al het lelijke in onze wereld. In mijn pastorale werk voor gedetineerden maak ik vaak mee hoe liefdeloos en haatdragend mensen met elkaar omgaan. Daders maken slachtoffers en zijn zelf vroeger ook vaak slachtoffer geweest. Deze cirkelgang van liefdeloosheid kan in mijn ogen alleen doorbroken worden als er echte liefde tegenover blijft staan. Er zijn mensen die, geraakt door goddelijke liefde, liefdevol aanwezig blijven in uitzichtloze situaties. Dat zijn de engelen van God in de huidige tijd. Het bijzondere is dat ik in de grote stad Rotterdam met zijn eenzaamheid, armoede, criminaliteit en uitsluiting heel veel engelen ontmoet. Het lijkt wel of God zijn engelen stuurt naar de plaatsen waar ze het hardste nodig zijn. Er zijn engelen die eenzame bejaarden opzoeken en helpen. Er zijn engelen die in gebroken gezinnen de verwaarloosde kinderen liefde geven. Ik ken engelen die de daklozen in de stad opvangen en illegale mensen proberen bij te staan. En dan zijn er ook nog engelen die mensen van verschillende religies met elkaar in gesprek brengen. Er zijn zelfs engelen waar ik nog nooit van gehoord heb. Maar ze zijn er wel. Al die engelen willen met hun liefde de pijn van anderen genezen.

Gelukkig ben ik in mijn leven engelen tegengekomen, vaak op de momenten waarop ik dacht: ‘Hoe moet het nu verder met mij’? Zij hebben mijn ziel langzaam wakker geschud zodat ik die zeldzaam zachte stem van de liefde heb mogen horen.

Frank Kazenbroot is gevangenispastor in Rotterdam | Foto: Wikimedia Commons
___

Bent u door het lezen van dit artikel, dat eerder werd geplaatst in BERNE (september 2017), geïnteresseerd geraakt in BERNE, vraag dan een abonnement aan bij: secretariaat@abdijvanberne.nl. Of Secretariaat Abdij van Berne. Abdijstraat 49, 5473 AD Heeswijk. Losse exemplaren vindt u ook in Berne Boekhandel in de Abdij/ Priorij de Schans/ Priorij de Essenburgh/ Sint Catharinadal en in de verschillende parochies van de Norbertijnen.