De kracht van kwetsbaarheid

In 1886 hebben de Norbertijnen van de Abdij van Berne het gymnasium in Heeswijk-Dinther opgericht. Tot op de dag van vandaag – nu onder de naam Bernrode – is de school voor leerlingen het voorportaal van hun rol in de samenleving. Duizenden alumni zijn ‘tot elk goed werk bereid’, zoals de broeders dat zo mooi zeggen. In de serie ‘Alumni Bernrode’ spreken we enkele oud-leerlingen over hun levenslijnen en levenslessen. Wat zijn hun betekenisvolle belevenissen in hun persoonlijke en professionele ontwikkeling?

In dit vierde deel van de serie spreken we met Joost Wouters, eigenzinnige ondernemer met een inspirerend verhaal. Als oprichter van The Seaweed Company wil hij met het kweken van zeewier een tastbare impact leveren aan het verbeteren van de gezondheid van mensen, dieren, planten en de aarde. “Ik word erg blij van dat natte spul!” Zijn levensverhaal is een jongensboek, maar wat gaat er echt in hem om? Wat is er geworden van dat Brabantse, bleue jongetje? Nee, niet alles gaat van een leien dakje. Dat wil hij niet verbloemen, want hij gelooft heilig in de kracht van kwetsbaarheid.

Door: Henk-Jan Hoefman | Foto’s: Joost Wouters

“Mijn middelbareschooltijd op Bernrode was veilig en vertrouwd. De rector kende iedereen bij naam. De geur van de pijp van de biologieleraar gaf rust. Voor de klas de beminnelijke broeders van de abdij in pij. Alles droeg bij aan de bijzondere, onbenoembare sfeer. Gooien met borstels was ons grootste vergrijp. Ik heb in die zes jaar nooit gespijbeld. Hoewel, toen de Elfstedentocht werd gehouden, heb ik de handtekening van mijn vader nagemaakt voor het afwezigheidsbriefje. We waren best bleu, maar in de warme, beschermde omgeving van het gymnasium werkte het. Op de terugweg naar Rosmalen trapten de stadse meiden op brommertjes, die in Den Bosch op school zaten, onze dikke boekentassen van de fiets en riepen ons na: “Hé professortjes!”  

Inwijding in de wijde wereld
Na de middelbare school verruilde Joost de Brabantse geborgenheid voor de studie Werktuigbouwkunde in Delft. Economie en techniek spraken hem aan. Zijn vader was ambtenaar en dat ambieerde Joost zeker niet. Hij wilde later het bedrijfsleven in, directeur worden was zijn doel. “Delft is klein en overzichtelijk, maar toch was deze stap een inwijding in de wijde wereld. Een kleine stap voor de mensheid, maar een grote stap voor Joost! Niet alleen de wereld ging open, maar ikzelf ook. Mijn zelfvertrouwen groeide door het zelfstandig op kamers wonen, het aangaan van hechte vriendschappen, de mores leren in de sociëteit van de vereniging en de mooie belevenissen tijdens de liftwedstrijd naar Pisa en Parijs. In Delft heb ik me als jongeling voltooid en de wereld voelde als mijn playing field.”

Het grote sollicitatiespel
Blakend van zelfvertrouwen en zonder angst stortte hij zich op het solliciteren naar zijn eerste baan. Voor Joost was dat vooral een spel. Geen nonchalance, geen valse bescheidenheid, maar meer de drang om met plezier en lichtheid te werk te gaan. “Ik wil de zwaarte en belangrijkheid van dingen afhalen. Via de studievereniging kwamen we als studenten in contact met bedrijven en ik ontdekte al snel dat daar gewoon mensen werken zoals jij en ik. Ik had een map gemaakt met daarop de sticker ‘Het grote sollicitatiespel’ en ik stuurde brieven naar zeven grote bedrijven, waaronder Unilever, ABN-AMRO, Campina, Procter & Gamble en Shell. Hoewel het om totaal verschillende functies ging werd ik bijna overal aangenomen. Wat een grap. Kennelijk straalde ik door mijn luchtige aanpak iets zelfverzekerds uit.”

Vreemde eend in de bijt
Joost koos voor een baan in de marketing bij Procter & Gamble, producent van onder andere luiers, shampoos en crèmes. Het bedrijf zocht juist geen afgestudeerde marketeers. Dat eigenzinnige sprak hem aan. “Regels zijn in mijn ogen gestolde angst. Laat je niet beperken door hoe het hoort. Waar regels de overhand krijgen, wordt niet meer nagedacht. Als technisch geschoolde Delftenaar van 24 dompelde ik me onder in de sexy reclame- en marketingwereld. Ik ben ongeduldig en leergierig, dus ik ontplooide me snel, maar ik bleef een vreemde eend in de bijt. Toen de vice-president van het bedrijf op bezoek was en tijdens een sessie een goeie grap maakte, gooide ik uit enthousiasme en balorigheid een propje naar haar hoofd. Naderhand werd ik door mijn manager op het matje geroepen. Als ik nog één keer zo’n stupiditeit zou uithalen, dan vloog ik eruit. De week erna werd ik gebeld door de vice-president met de vraag of ik voor haar een groot project in Europa wilde leiden.”

Grootste gekkigheid
Is hij rebels, omdat het goed past bij een zijn imago van de succesvolle man? Is het ambitie die hem drijft? “Nee, want ik heb nooit geweten wat mijn volgende stap zou zijn. Ik heb geen uitgestippeld plan en ga heel intuïtief tewerk. Ik wil wel uitgedaagd worden, lol hebben en zinvol bezig zijn. Toen een headhunter bij me aanklopte met de vraag of ik interesse had in een directiefunctie bij Pepsi Cola moest ik lachen. Ze zochten iemand met 10 jaar ervaring en ongeveer 35 jaar oud. Ik was 29 jaar met slechts enkele jaren op de teller. Kan ik dit wel? Toen heb ik gezegd: ‘Als jullie denken dat ik het kan, dan doe ik het.’ Ik kreeg een dikke auto onder mijn kont en had een vorstelijk salaris. Als verkoopdirecteur moest ik de meest indrukwekkende dingen verzinnen om klanten te binden; met helikopters naar de Formule 1 en first-class naar een American Football-wedstrijd. Na twee jaar grootste gekkigheid besefte ik dat het geen spel meer was. Daar dreigde ik mijn ziel te verkopen. Ik wilde weg.”

Bevrijd uit de gouden kooi
Het kantelpunt voor Joost was het schrijven van een marketingplan om schoolkinderen meer cola te laten drinken en daar ook een zakje chips bij te verkopen. Dat zou een interessante markt zijn. “Mijn vrouw was net enkele maanden zwanger van onze eerste en ik besefte dat deze plannen later ook de gezondheid van mijn kind zouden beïnvloeden. Dat botste met mijn innerlijke overtuiging. Ik kon er niet achter staan en werd geconfronteerd met mijn dieperliggende waarden. Het was mooi om dit walhalla van het bedrijfsleven mee te maken, maar daarna was ik ook voorgoed genezen. Achteraf bleek het een gezonde ervaring, want nadat ik me uit de gouden kooi had bevrijd was ik minder gehecht aan materiële zaken.”

Waar wil je als mens voor staan?
Joost en zijn vrouw volgden hun droom om een eigen onderneming te starten. Het hoeft niet te verbazen dat deze vrijgevochten rebel organisaties wil gaan helpen om het beste uit medewerkers te halen. Niet door hen op de nek te zitten, maar door hen vrijheid te geven. “De meeste mensen zitten gevangen in een harkjesstructuur met een baas en een onderbaas. Hoe haal je het in je hoofd om getalenteerde medewerkers binnen te halen en vervolgens te vertellen wat ze moeten doen?! Het bedrijf groeide snel en we gaven trainingsprogramma’s in Europa, Zuid-Afrika en Rusland. Onze aanpak was behoorlijk spiritueel. We hadden een Paard van Troje-aanpak. We beloofden de bedrijven betere bedrijfsresultaten, maar om dat te bereiken gingen we aan de slag met dieperliggende waarden. Eén van onze trainingen heette ‘Best Year Yet’. Hoe kunnen de komende 12 maanden je mooiste ooit worden? Niet in de zin van meer en beter, maar vanuit zingeving bouwen aan betekenisvolle bedrijven. Wat vind je van waarde vanuit je roeping? Waar wil je als mens voor staan en gaan?”

Onkruid uit de zee
Wat zij bedrijven leren passen Joost en zijn vrouw zelf ook toe. Na vier jaar doen ze hun organisatie van de hand en kopen een oude motorhome waarmee zij – ondertussen met twee kinderen – een jaar lang door Amerika zwerven. Het werd een jaar, overgoten door vrijheid, om nooit te vergeten. Daarna emigreren ze en na vele jaren werken en wonen in Spanje komt het gezin weer terug naar Nederland. Joost wil een tastbare bijdrage leveren aan een duurzamere wereld. Dan loop hij tegen zeewier aan. “Ik wist er niets vanaf, maar was op slag verliefd. De kracht van zeewier is dat het gezonde voedingsstoffen bevat voor mens, dier, planten en de aarde. Het is heerlijk om met je handen door dat natte spul te gaan. Het heeft me weer verbonden met de natuur. We kweken met de The Seaweed Company zeewier op boerderijen aan de kusten van Ierland, Marokko en India. Het is echt pionieren, want wat we willen bestaat nog niet. Zie maar eens kwetsbare zeewierplantjes vast te plakken op netten en touwen in de onstuimige zee. En het zeewier van onze boerderij in Marokko konden we bijvoorbeeld niet exporteren, omdat op de douaneformulieren geen vakje ‘onkruid uit de zee’ staat. We opereren in een markt die nog niet bestaat, maar dat vind ik nou leuk.”

Het gepolijste verhaal als valkuil
Vol vertrouwen en gedreven werkt Joost aan een betere wereld. Hij vertelt er graag over om mensen te laten zien dat het ook anders kan. Dit is er geworden van het bleue jongetje met de grote boekentas achterop de fiets. Is dit levensverhaal dat leest als een jongensboek niet te mooi om waar te zijn? Gaat er geen enkele twijfel of angst achter schuil? “Op mijn dertiende kreeg ik de diagnose diabetes. Die klap heb ik toen eigenlijk nooit goed kunnen verwerken. Binnen ons gezin werd er niet over gepraat terwijl mijn vader en moeder ongelofelijk verdrietig moeten zijn geweest. Je wilt als kind niet dat je ouders zich zorgen maken. Het gepolijste verhaal is misschien mijn overlevingsstrategie geworden. Dat gaat me goed af, maar het is ook een valkuil. In mij zit ook een klein jongetje dat graag geknuffeld wil worden en het soms allemaal niet meer weet…”

Uit het harnas
We stuiten op de diepere laag in de biografie van Joost. Daar waar littekens op de ziel uitgroeien tot een krachtig weefsel. “Het onvermogen om ons als mens kwetsbaar op te stellen raakt me in mijn vezels. Misschien is het wel de rode draad ik mijn leven. De kracht van kwetsbaarheid is zo mooi, maar ik worstel er zelf ook mee. Daar waar we geraakt worden, begint onze menselijkheid. Dat vraagt om een reis van het hoofd naar het hart. Met mijn kinderen praat ik over alles en over elk gevoel. Waarom mogen we bijvoorbeeld niet bang zijn? De wereld is verkrampt door angst. Dat is een collectieve game stopper. De oplossing is niet het wegsturen, maar het verwelkomen van deze ongenode gast in ons midden. Zeg maar gewoon dat je het even niet weet of dat je je zorgen maakt. Dat geeft lucht en is erg verbindend. Ik besef nu dat ik nog meer uit het harnas van mijn perfecte verhaal wil stappen.”

Buigen voor de berg
Hoe dat moet heeft hij niet geleerd in zijn gezin, maar ook niet op Bernrode en in Delft. Waar haalt hij de inspiratie vandaan om de kracht van kwetsbaarheid te omarmen? “Mijn vrouw is een open boek, die krijg je zoals ze is. Als ze boos is, dan is ze boos. Als ze verdrietig, dan is ze verdrietig. Ik kan nog een rol spelen om mijn onzekerheid te verbloemen, maar zij heeft als een ware leermeester mijn ogen geopend. Ook een expeditie naar de Mont Blanc heeft me nederiger gemaakt. Op weg naar de top liepen we bij zonsopgang over de bergrug met een groots sneeuwveld voor ons. De tranen liepen over mijn wangen. Ik voelde me zo nietig en dankbaar tegelijkertijd. Tweehonderd meter onder de top begon het echter verschrikkelijk te stormen en veel klimmers begonnen bevriezingsverschijnselen te vertonen. We moesten ons hoofd buigen voor de berg. Zonder de euforie van het behalen van de top begonnen we aan de afdaling. Het was een hel. We hebben het allemaal overleefd, maar een week later stierven er twee andere klimmers die de boodschap van de berg negeerden. Je denkt dat het om het bereiken van de top gaat, maar de echte kunst van bergbeklimmen is vreugde ervaren én veilig thuiskomen. Voor mij was het geen mislukte missie, maar een magische, mystieke ervaring. De berg leerde me dat het tonen van je kwetsbaarheid je leven kan redden.”

Eerdere interviews serie Alumni Bernrode
Deel 1: Gesprek met Aukje van Gerven, blijmaker en Brabantse globetrotter
Deel 2: Gesprek met Naomi Smits, activistische juf en fan van Maria
Deel 3: Gesprek met Michiel Peeters, studentenpastor en geestverwant van de Russische schrijver Dostojevski