Door: Joost Jansen o.praem.

‘Wat niet wilt dat u geschiedt, doet dat ook een ander niet!’ Dat is al heel wat. Je zou kunnen zeggen: het is een mooi begin om op een vredige manier met elkaar te leven. Het zou nogal wat conflicten de wereld uit helpen.

We halen zulke uitspraken van de plank wanneer het spant. En het spant vandaag, Op wereldniveau waar een vergelijk met de jaren vóór de Tweede Wereldoorlog zich aan ons opdringt. Het heeft ook zijn weerslag dichterbij huis. Als ze in de Tweede Kamer elkaar met verbaal geweld te lijf gaan dan groet ook de verharding in de samenleving. De Gulden Regel ‘Wat niet wilt dat u geschiedt, doet dat ook een ander niet’ kan al belangrijk zijn. In veel godsdiensten komen we deze Gulden Regel tegen. Het is een soort minimum bod.

Voldoende voor vandaag? Wellicht. Niet voor Jezus, als ik goed naar zijn boodschap luister. Jezus mikt op net iets meer. Dat doet ook David. De toekomstige koning van Israël die in de clinch ligt met koning Saul, kan een einde aan het conflict maken door zijn tegenstrever te doden. David doet het niet. Waarom niet? Omdat hij deze mens Saul ziet in een bijzonder perspectief: Saul is gezalfd door God en dat maakt hem bijzonder, het geeft hem een koninklijke status. Je slaat de hand niet aan een gezalfde van God, je komt dan – als het ware – aan God zelf. Jezus staat in deze traditie: iedere mens is geschapen naar Gods beeld en gelijkenis, zo wordt ons voorgehouden vanaf het begin van de schepping. Een prachtig perspectief, maar… in de praktijk redelijk lastig. Wat als die ander je nu eens vijandig gezind is, of je links laat liggen, of door een psychische beperking niet tot wederzijdsheid in staat is? Ik denk dat u een van deze mogelijkheden wel herkent. In mijn staan in de pastorale zorg voor anderen kom ik mensen tegen die een ‘bodemloze put’ zijn. Je geeft nooit genoeg aandacht, ze blijven je opeisen. Dan toch maar je oor, je hart te leen geven? Tot hoever kun je gaan? Jezus heeft het over ‘de andere wang toekeren’, ‘je vijand zelfs liefhebben’, ga er maar aan staan. Ik worstel met deze op zich prachtige uitspraken.

Er zijn situaties waarin er geen wederzijdsheid is. De eerste stap is, zo is mijn ervaring, om dit te aanvaarden en er niet tegen te vechten. Let ik be… Dat is bevrijdend en zet de deur open om te zien en te voelen dat je van anderen wel die wederzijdsheid ontvangt. Je bent dan niet meer gefocust op die ene mens dia alleen maar vraagt. Dat geeft voor mij Jezus’ woord: ‘Zoals gij wilt dat de mensen u behandelen, moet gij ook hen behandelen’ een extra impuls. Jezus formuleert zijn liefdegebod positief, actief, geëngageerd. Ik noem het maar de Gulden Regel 2.0. Wie die ander ook is, je kunt minstens deze mens in de ogen kijken, hij of zij is een mens zoals jij, ook geschapen naar Gods beeld en gelijkenis. In soms  onmogelijke situaties zeg ik geregeld: hij/zij is ook een kind van God en dat geeft dat ik net even anders reageer dan ik spontaan zou doen. Het perspectief van Jezus’ woord verandert mijn kijk.

Het is misschien tot nu toe een persoonlijk verhaal geworden waarin ik voor mij concrete ervaringen heb vervlochten. Ik zie dit allemaal ook gebeuren in onze grote wereld waarin zoveel onrust, angst ook en oorlogsdreiging groeit. Het vijanddenken en de keuze voor ‘eigen volk eerst’ is overal aanwezig. Ontwikkelingssamenwerking? Het moet ons – hoe welvarend Nederland ook is – wel iets opleveren. Waar blijft de belangeloze liefde? Natuurlijk moet ik als christen de naaste liefhebben, maar niet in concentrische cirkels zoals de vicepresident van de VS Vance poneert. Eerst je intimi, dan je kennissen, dan wat ruimer. Hoe meer naar de verste cirkel hoe minder aandacht en liefde. Hoe ziek paus Franciscus ook is, hij heeft aan de Amerikaanse bisschoppen geschreven dat de liefde voor de naaste geen gradaties kent. En de waarheid geweld aandoen om eigen geldbuidel te spekken, spoort niet met de boodschap van Jezus.

Of we het klein houden of dat we mondiaal kijken, de Gulden Regel 2.0 ‘Zoals gij wilt dat de mensen u behandelen, moet gij ook hen behandelen’ zet ons in een ander perspectief. We gaan er anders door kijken. Die ander is als jij, een mens, een naaste, een potentiële vriend.